50 yıl kadar önce, bazı sigara reklamlarında, ‘tütsülenmek tehlikeli maddeleri uzaklaştırır’ cümlesi vurgulanarak, çocukların anne ve babalarına sigara ve çakmak hediye almaları özendiriliyor, hazımsızlıktan ruh sağlığına, zayıflamaktan zeka artışına kadar birçok yararları sıralanıyormuş. Zamanla bazı zararları hafiften dile getirilmeye başlandığında sigara şirketlerinin pazarlama bölümleri “Şüphe yarat, toplum neye inanacağına şaşırsın” mottosu ile reklam bütçelerini artırmışlar! Doğrusu sponsorluklar ve güya sosyal sorumluk projeleri ile de bir hayli başarılı da olmuşlar. Bu arada Dünya Sağlık Örgütü, İLO ve FAO gibi kuruluşların raporlarının sabote edilmesi gibi illegal çalışmalarından hiç bahsetmeyelim! Son yıllarda sayısız araştırma sonuçlarına ve yasal engelleyici mevzuata rağmen, ülkemizde  2003 yılında 11 milyar TL olan perakende satış hasılatı, 2021 sonunda 125.1 milyar TL'ye ulaşmış durumda. Bir sigarayı yakıp sonuna kadar içtiğinizde, 3,7 litre su kirletmiş ve 14 gram sera gazını da atmosfere yaymış oluyorsunuz. Kıyaslamak gerekirse bu, 3,5 gram petrol kullanımına eşdeğer bir zarar. Eğer siz, her gün bir paket sigara kullanıyorsanız, ay sonunda iki ağacın yok olmasını sağlıyorsunuz. Üstelik küresel düzlemde tütün ekimi için tarla açmak amacı ile her yıl bir milyona yakın ağaç kesiliyor.

*** 

Kuşkusuz, tütün endüstrisi, dünyanın en öldürücü ama bir o kadar da karlı endüstrisi… Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Türkiye Ofisi Direktörü Prof. Dr. Toker Ergüder, bu ekonominin büyüklüğünü ortaya koyuyor ve beş yıl önceki tabloya değiniyor: 2017 yılında perakende sigara satışı 700 milyar dolar idi. 2017 yılında yaklaşık 1 milyar sigara tüketicisine, 5,4 trilyon adet sigara satıldı. 2003 ile 2017 yılları arasında parasal satış değerleri yüzde 26,5 oranında arttı. 2012 yılında perakende sigara satışı 500 milyar dolar iken, net karları 35,1 milyar dolardı, her saniyede 1,100 dolar kazandılar" diyor. Küresel pazarda, sigara şirketleri arasında ilk altıda yer alan China National Tobacco Corporation, Philip Morris International, British AmericanTobacco, Japan Tobacco International, ImperialTobacco ve Altria Group’un yıllık net karları, 2022 yılında 100 milyar dolar olarak hesaplanıyor… HHH Sigara içince bünyede neler oluyor? Tütün kullanınca öncelikle üst solunum yollarında mukoza bariyeri dediğimiz doğal koruyucu sistem bozulmaya başlar. Bu yüzden sık sık üst solunum yolu enfeksiyonu, devamında da derin akciğer enfeksiyonlarına ek olarak  kalp damar sistemi üzerine olumsuz etkiler, nihayetinde de kronik hastalık yükü ile beraber kalp damar hastalıkları, akciğer hastalıkları görülür. Ülkemizde tütün orijinli hastalıklar ve iş gücü kaybının maddi değeri 20 milyar doları bulmakta. BM Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi hükümleri, hükümetleri, halk sağlığına yönelik geliştirdikleri çalışmaların tütün endüstrisinin ticari ve diğer çıkarlarından korumakla yükümlendirmekte. Çünkü Dünya Sağlık Örgütü tarafından önerilen MPOWER paketi gibi uygulamalar gösterdi ki, küresel  tütün endüstrisinin kontrolü çok güç. Onlar bireylerin kanser gibi hastalıklara maruz kalmasına konsantre değil, tek hedef maalesef maksimum kar! Son yıllarda e-sigara da neredeyse tüm toplumun karabasanı oldu. ABD’de geçen yıl yapılan bir çalışma 11-16 yaş grubunda 2.5 milyon öğrencinin e-sigara kullandığını gösterdi. Bu sigaralar reaktif oksijen molekülleri açığa çıkararak hücrelerde DNA hasarına yol açıyor. Enzim harabiyeti ile de akciğer fonksiyonlarını olumsuz etkiliyor. Dünyada e-sigara cirosu 7 milyar dolara ulaşmış durumda.

***

Ülkemizde 20 milyon civarındaki tüketici ayda 10 milyon, yılda da 3.6 milyar dolar sigara satın almak için para harcıyor.  Profesör Ergüder, Türkiye’de, tütün kullanımının doğrudan sağlık maliyetinin 2022 yılı için 67 milyar TL'ye ulaştığını belirtiyor. Küresel boyut da içler acısı! WHO raporlarına göre, Afrika ve Asya ülkelerinin nüfuslarının %50’si maalesef tütün kullanıyor. Yine WHO verilerine göre dünyada yaklaşık 1 milyar 100 milyon sigara kullanıcısı sözkonusu. 2025 yılında bu rakam 1.7 milyar olacak. Ve her yıl, 7 milyon insanın ölümünden sigara sorumlu. Lancet’te yayınlanan bir araştırmada, sigara kullanan küresel nüfusun üçte ikisinin yalnızca 10 ülkede yaşadığı görülüyor ve ne yazık ki bu ülkeler arasında Türkiye de var. Diğer ülkeler Çin, Hindistan, Endonezya, ABD, Rusya, Bangladeş, Japonya, Vietnam ve Filipinler. Halen ülkemiz nüfusunun %29’u sigara kullanıyor. Erkeklerin neredeyse yarısı (%41), kadınların ise beşte biri  (%17) tütün kullanıcısı. Ekoloji bilimi açısından şu bilgileri de burada zikredeyim: Her yıl dünya çapında 5.5 trilyon sigara tüketimi nedeniyle 7500 ton zararlı kimyasal çevreye salınmakta. Dünyada tüketilen sigaranın sadece izmaritlerinden 850 bin ton atık oluşuyor. 250 bin ton mikroplastik fiber ve elektronik sigaralardan geriye  kalan 2.5 milyon ton elektronik atığı da bu rakamlara eklemeliyiz. Görülüyor ki, 94207 sayılı ve 7 Kasım 1996 tarihli Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Yasa’nın radikal bir şekilde daha katı hale getirilmesi, halkımızın geleceği bağlamında bir zorunluluk.