9 Eylül İzmir’de görkemli törenlerle kutlanırken, geriye çok değerli bir kitap dizisi kaldı. İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Arşivi, Müzeler ve Kütüphaneler Şube Müdürlüğü (APİKAM) ve İZELMAN A.Ş. işbirliği ile hazırlanan ve 10 kitaptan oluşan “Geçmişten Günümüze Kurtuluşun 100. yılında İzmir” külliyatında 52 uzmanın yazıları yer alıyor. Hafta içinde APİKAM’da düzenlenen tanıtım toplantısında konuşan Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer, diziyi “Bu şehre bırakılacak en güzel hediye” olarak nitelendirirken, “Sürdürülebilirlik dediğimiz şey geçmişle gelecek arasındaki adaletse, geçmişi iyi bilmek gibi bir mecburiyetimiz var” diyordu.
Külliyatta yer alan “Tarih” başlığı altındaki kitabın editörlüğünü değerli tarihçi Dr. Erkan Serçe üstlenmiş. Kitabın “İzmir: Çoğulluğun Yükselişi ve Çöküşü” bölümü de Serçe’nin imzasını taşıyor. “1908’den Günümüze İzmir’de Siyaset” konusunu Doç. Dr. Hasan Taner Kerimoğlu, “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e İzmir ve Eğitim”i Prof. Dr. Ercan Uyanık yazmış. Editörlüğünü Prof. Dr. Melek Göregenli’nin üstlendiği “İzmir, Şehir, Kimlik, Bellek” kitabında, Ezgi Mehmetoğlu’nun “İzmir’in Çokkatmanlı ve Çokkültürlü Yapısına Kadın Gözüyle Bakmak: Kuşaklar, Mekanlar, Anlatılar” başlıklı yazısının yanı sıra Kemeraltı, Bornova meydanları ve İzmir Fuarının eski günleri üstüne yazılar yer alıyor.
Prof. Dr. Şevket Işık’ın editörlüğünde hazırlanan “Göçler, Karşılaştırmalar ve Değişim” kitabında “İzmir’e Göçün 100 Yıllık Analizi”ni bulmak mümkün. “İç Göçün Mekansal Örüntüsü”nün yanı sıra “İstanbul’dan İzmir’e Yaşam Tarzı Göçü”ne yer veren kitapta iç göçün demografik özelliklerinin yanı sıra, yurt dışından gelen sığınmacılara da yer verilmesi bir gereksinimdi. Prof. Dr. Ayşen Uysal, editörlüğünü yaptığı “Toplumsal Hareketler” kitabının giriş yazısını “İzmir’in Birinci Yüzyılını Toplumsal Hareketlerle Düşünmek” başlığı ile kaleme almış. Kitapta, Bergama ‘Hareketi’ (direnişi olsa daha iyi olmaz mıydı?), işçi eylemleri ve sendikacılık, öğrenci hareketi (İzmir’in 68’i) ve kadınların erkek şiddetiyle mücadelesinin tarihine ilişkin önemli çalışmalar yer alıyor.
“Arkeoloji” başlıklı kitap, Doç. Dr. Akın Ersoy’un editörlüğünde hazırlanmış; içinde tarih öncesi dönemin İzmir’i ve Smyrna’nın farklı dönemlerine ilişkin önemli bilgiler yer alıyor. Doç. Dr. Murat Tozan’ın “Antik Çağda İzmirli Hatipler” çalışması özellikle ilgimi çeken bir yazı. Prof. Dr. Hikmet Sivri Gökmen ve Doç. Dr. Şakir Çakmak’ın editörlüğünü yaptığı “Sanat Tarihi ve Mimari” başlıklı kitapta İzmir’in mimari mirası, simge yapılar üstüne değerli çalışmalar var. Doç. Dr. H. İbrahim Alpaslan’ın “Milli ile Modern Mimari Arasındaki Yüz Yıllık Salınımda İzmir” yazısı kentimizin mimari dokusuna farklı bir gözle bakmamızı sağlıyor.
Prof. Dr. Emel Kayın’ın editörlüğünü yaptığı “Kamusal Mekanlar” adlı kitapta kent merkezi Kemeraltı’ndan kent kıyısına, İzmir meydanlarından Kültürpark-Fuar ilişkisine, yaşadığımızın kentin dönüşümüne ilişkin ilginç saptamalar var. Prof. Dr. Ahmet Talimciler’in editörlüğündeki “Spor” kitabında İzmir’in sporla ilişkisinin farklı boyutları ele alınıyor. “İzmir Futbolda Neden Yok?” başlıklı yazısına İzmir takımları taraftarları ne der bilemem ama futboldan çok, İzmir basketbolda, voleybolda, atletizmde neden yok sorularına da cevap aranabilmesini isterdim kendi payıma.
Gelelim, İzmir’in iddialı olduğu iki alana. “Mutfak Kültürü” Doç. Dr. Ahmet Uhri’nin editörlüğünü üstlendiği “Mutfak Kültürü” kitabının giriş yazısında İzmir mutfak kültürünün kökenleri ve tarihsel süreçte İzmir mutfağı üzerinde duruyor. Nihal Kadıoğlu, İzmir mutfak kültürüne etnografik bir yaklaşım getirirken, Nedim Atilla tarihsel bağlamda göç hareketleri ve İzmir mutfağına etkilerini konu alıyor. Dr. Betül Öztürk ‘35 özgün yemeği ile İzmir lezzetleri’ni anlatıyor. İzmir tarımındaki gelişmeler/gerilemelerin mutfak kültürüne etkilerini de görmek iyi olurdu bu kitapta. Dizinin bütününü göz önüne aldığımızda daha pek çok eksikten söz etmek mümkün. Ne var ki, kısa sürede hazırlanan bu kitap dizisindeki eksikleri sıralamak, ‘mükemmel’i aramak yerine, mevcut yayının önemini vurgulamak daha gerçekçi bir yaklaşım değil mi? İzmir’in ekonomik yapısındaki değişimlere, farklı sektörlere ilişkin verilere de İzmir’in İkinci İktisat Kongresi’ne ilişkin yayında ulaşacağız her halde.
Kendi alanımdaki kitaba değinerek bitireyim. “Edebiyat ve Sanat” başlığı yerine ‘Sanat” denmesi yeterli olurdu. Edebiyat da sanatın bir dalı değil mi? Kitapta, editör Asuman Susam’ın “Edebiyat ve Sanatla Bir Başka Yer Olanağı Olarak İzmir” başlıklı giriş yazısını, Feyza Akbulut Öner’in “Mitlerden 2000’lere İzmirlilik ve İzmir Edebiyatı Üzerine Düşünmek”, Eren Aysan’ın “İzmir’de Tiyatro Yaşantısı”, Prof. Dr. Lale Kabadayı’nın “İzmir ve Sinema Sanatı: Artsüremli Bakış, Eşsüremli İrdeleme” ve Prof. Dr. F. Reyhan Altınay’ın “Kurtuluştan Kuruluşa 100. Yılında İzmir ve Geleneksel Müzik Yaşamındaki Renkler” başlıklı yazıları izliyor. İzmir’de çoksesli müziğin gelişim süreci, popüler müzik, görsel sanatlar ve tasarım alanları ise sahipsiz kalmış galiba… Bu alandaki titizliğimi hoşgörsün APİKAM’ın çalışkan müdürü Tuğba Kılıçkaya. Ne de olsa profesyonel deformasyon benimkisi… Sonuç olarak, okurlarımıza İzmir kültürüne ilişkin yapılmış en önemli çalışmalardan biri olan bu külliyatı edinmelerini önermek isterim.
