23 Mayıs'ta yayımlanan Evde Bakım Yönetmeliği, tartışmaları beraberinde getirdi. Birçok engelli ailesinde yardımın kesileceğinden endişe edilirken, evde bakım yardımı alan 512 bin kişinin 320 bine düşürüleceği öngörüldü
23 Mayıs tarihli Resmi Gazete’de Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan bir yönetmelik yayımlandı. Yönetmeliğin adı; Evde Bakım Yönetmeliği. Amacı, bakıma ihtiyacı olan engellilerin evde bakımı için yapılacak yardımın başvuru şekline, değerlendirilmesine, ödenmesine ve diğer konulara ilişkin usul ve esasları belirlemek. Engelli yurttaşın yaşamını sürdürdüğü hanede her türlü gelirler toplamı esas esas alınarak, hane içinde kişi başına düşen ortalama aylık gelir tutarının, asgari ücretin aylık net tutarının üçte ikisinden daha az olan bakıma ihtiyacı olan engellileri ve bu engellilerin evde bakımı amacıyla yapılacak yardımı kapsayan yönetmelik yayımlandığından bu yana engelli camiasında tartışma başladı. Bir çok kişi yardımın kesileceğinden endişelenirken, bazı kişiler aldıkları yardımın kesildiğini açıkladı. Öte yandan yetkililer evde bakım yardımı alanlara sigorta ve emeklilik hakkı tanınması ile ilgili çalışmalar yapıldığını açıklıyorlar. Bu nedenle, arabası, birikimi olanların evde bakım yardımının kesilerek kaynak yaratılmaya çalışıldığı düşünülüyor. Yardımı alan 512 bin kişinin 320 bin kişiye düşürüleceği öngörülüyor.
Evde bakım yardımının kesildiğini açıklayanlardan biri, 18 yaşındaki otizmli oğluyla yaşayan emekli öğretmen Menekşe Koçak. Kriteri 300 TL aştığı için bakım yardımı kesilmekle kalmamış, 10 aydır aldığı ödenti de geri istenmiş.
KRİTERİ 300 TL AŞINCA
Emekli maaşından başka bir geliri olmadığını belirten Koçak, “23 yıl öğretmenlik yaptım. Oğlum otizm olduğu için erken emekli oldum. Anne oğul yaşıyoruz. 2022'nin Nisan ayına kadar devletten evde bakım, engelli maaşı gibi hiçbir yardım almadım. Geçen hafta SGK 'dan aradılar, evde bakım maaşımı, kriteri 300 lira aştığı için kestiklerini ve 10 aylık geri ödemem olduğunu söylediler. Yeni çıkan yönetmeliğe göre yabancı uyruklulara evde bakım maaşı bağlanacak. Devlet otizmli iki kişiye bir bakıcı ile hizmet veriyor. Oğlumu bakım evine bıraksam ayda 20 binden fazla ödeme yapmak zorunda. Ama bana 4 bin 300'u çok gördü ve geri istiyor. Bu adalet mi?” diye soruyor.
Evde bakım yardımı her yönüyle tartışmalı bir konuyken, bir çok kişinin ödentiyi kaybedecek olması düşündürücü.
BEKLENTİLERİ KARŞILAMADI
Aslında 23 Mayıs tarihli yeni yönetmelik, uzun zamandır bekleniyordu. Evde bakım yardımı bağlanma şartlarını düzenleyen önceki yönetmeliğin 2014 yılında yürürlükten kaldırılmasıyla o yıldan bu yana bir genelge ile ödeme yapılıyordu. Ancak beklenti kısıntıya gidilmesi şöyle dursun, BM Engelli Hakları Komitesi'nin 2019 tarihli Nihai Gözlem Raporu'nda yer alan evde bakım aylığının bakıcıya değil, engelli kişiye bağlanmasının gerçekleşmesine yönelikti.
Raporda, “Engelli bireylerin kişisel yardım alması için gerekli tedbirlerin olmaması ve evde bakım desteği için sağlanan asgari ücretin engelli bireylerin kendisi yerine hısımları ya da vasilerine verilmesi” endişe verici tespitler arasında sayılarak, “Engelli bireyler ve çocuklara yönelik kurum bakımının kaldırılması amacıyla, engelli kuruluşları ile istişare halinde, ulusal ve il düzeyinde somut bir zaman çizelgesi ve kıstas noktaları olan bir strateji benimsenerek, uygulanması ve izlenmesi ve kurum bakımı yerine engelli bireylerin bağımsız yaşamasına destek verilmesi” ve “Yaş ya da engele bakılmaksızın en-gelli bireylere bireyselleşmiş destek sağlanması için daha çok kaynak tahsis edilmesi” tavsiye edilmişti. Politika yapanların gözardı ettiği, sorunların çözümü için yeterli bütçe ayırmadığı, var olanları kıstığı bir ortamda, ne BM Engelli Hakları Sözleşmesi'ne atılan imzanın ne de gözlem raporlarının hiç bir anlamı kalmıyor.
MEB’e yaz okulları tavsiyesi
Otizmli bireylerin haklarının korunması ve desteklenmesi amacıyla çalışan Otizm Hakları Derneği'nin (OHAKDER) Kamu Denetçiliği Kurumu’na, otizmli öğrencilere fırsat eşitliği temelinde verilmesi gereken yaz okulu ve destek eğitimi uygulamalarının incelenerek, otizmli öğrencilerin eğitim haklarının güvence altına alınması talebiyle yaptığı başvuru, Milli Eğitim Bakanlığı'na (MEB) tavsiye kararıyla sonuçlandı. Derneğin, Milli Eğitim Bakanlığı'nın Temmuz 2022’de başlattığı yaz okulları programında gerekli tedbirlerin alınmaması nedeniyle otizmli öğrencilerin kapsam dışı bırakıldığını gerekçesiyle çocukların eğitim haklarının güvence altına alınması talebiyle Kamu Denetçiliği Kurumu'na, 9 Aralık 2022 tarihinde yaptığı başvuru kabul edildi.
TELAFİ VE DESTEK EĞİTİMİ
Kurum, Milli Eğitim Bakanlığı’na, telafi eğitimi ve destek eğitimi uygulamalarına yönelik mevzuat düzenlemesi yapılması, özel gereksinimli çocuklara yönelik ayrıştırılmış verilerin ilgili birimler arasında koordineli bir şekilde tutulması, konuya ilişkin çok boyutlu ve bütünleşik politikalar geliştirilmesi konularında Milli Eğitim Bakanlığı'na tavsiyede bulunulmasına 7 Haziran 2023 tarihinde karar verdi. Otizm alanındaki sivil toplum kuruluşları arasında, hak temelli çalışmaları ile otizm toplumunun genel faydası için etkin faaliyet yürüten OHAKDER Yönetim Kurulu Başkanı Gökçen Kırımhan ve ekibini yürekten kutluyorum.
