İnsan aklı için “balık hafızası” derler. Doğrudur, süreç uzadıkça kişiler yaşadıkları ya da çektikleri acıları, sevinçleri, zorlukları ve mutlulukları unuturlar.

Bunu bir doktor arkadaşım söylemişti. İnsan için en dayanılmaz ağrı kadınların “doğum sancısıymış.

“Hamdi, dayanılmaz, dayanılacak gibi değildir” derdi. Ben de saf saf sormuştum: “Peki bu kadar dayanılmaz ağrı çekiliyorsa, bunu da ilk doğumunda yaşıyorsa, aynı kadın nasıl 2, 4, hatta 11 çocuk doğurabiliyor…”

Kadın doğum ve hastalıkları doktoru doçent arkadaşım Ömer Südekan gülerek yanıtlamıştı: “İnsan beyni, doğum sırasındaki o acıları süreç içinde sıfırlıyor ve kadını ikinci ve daha çoğulcu doğuma hazırlıyor”

Günlük yaşamımızdan buna benzer pek çok örnek verebilirim. Ama malum yerimiz dar olduğu için, doğrudan ülkemizde bir yıl boyunca çoğunu yaşamış olmamıza rağmen unuttuğumuz politik ve sosyal gelişmeleri sizlerle, yılın son günü paylaşmak, hatırlatmak istiyorum:

BOĞAZİÇİ EYLEMLERİ

2021’in ilk günlerinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Prof. Dr. Melih Bulu’yu Boğaziçi Üniversitesi’ne rektör olarak atamasını üniversite öğrencileri ve akademisyenler protesto etti. Farklı kentlere de yayılan protestolarda Bulu’nun istifası ve rektörlerin üniversite bileşenleri tarafından seçilmesi talep edildi.

“Aşağı Bakmayacağız” sloganıyla ünlenen protestolarda yüzlerce öğrenci gözaltına alındı, 9 kişi tutuklandı. Üniversitenin kapısına kelepçe takılan görüntüler toplumun hafızasına kazındı. Temmuz ayında Cumhurbaşkanlığı kararıyla görevden alınan Bulu'nun yerine Prof. Dr. Naci İnci atandı. Boğaziçi Üniversitesi akademisyenleri, hâlâ hafta içi her gün Rektörlük binasına sırtlarını dönerek direnişlerine devam ediyor.

GARA KATLİAMI

Kuzey Irak’ın Gara bölgesinde Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından Pençe Kartal-2 Operasyonu’na başlanmasının ardından terör örgütü PKK, 13 Şubat günü bölgedeki bir mağarada yıllardır alıkoyduğu 13 silahsız sivili infaz etti. Yıl içinde Irak’ın kuzeyinde PKK’ya karşı Pençe-Yıldırım ve Pençe-Şimşek Operasyonları da yapıldı.

İNSAN HAKLARI EYLEM PLANI

Cumhurbaşkanı Erdoğan, siyasi reform tartışmalarının çoğaldığı mart ayının başında İnsan Hakları Eylem Planı'nı açıkladı. Planda işkence iddialarıyla ilgili disiplin soruşturmalarında zaman aşımının kaldırılması, tutuklamanın istisnai bir koruma tedbiri olması, mahkeme kararlarının kamuoyu erişimine açılması, Ceza İnfaz Kurumları İnsan Hakları İzleme Komisyonu kurulması, çalışanların ve öğrencilerin kendi dinî bayramlarında izinli sayılması gibi reformlar yer aldı.

İSTANBUL SÖZLEŞMESİ VE KADIN CİNAYETLERİ

Türkiye, 19 Mart’ta Cumhurbaşkanlığı kararı ile kadına yönelik şiddetle mücadeleyi amaçlayan İstanbul Sözleşmesi’nden toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik maddelerin aile yapısına aykırı olduğu gerekçesiyle ayrıldı. Fesih kararı çok sayıda kentte büyük protestolara neden olurken uluslararası bir sözleşmeden Cumhurbaşkanlığı kararıyla çıkılmasının hukukiliği de tartışma doğurdu.

Kadın cinayetlerinin çetelesini tutan Anıt Sayaç’a göre 2021 yılında 392 kadın öldürüldü.

Türkiye bu yılı ekonomik krizi derinden hissederek geçirdi. Mart ayında düşük faiz politikasını savunan Şahap Kavcıoğlu, Naci Ağbal’ın yerine Merkez Bankası Başkanı olarak atandı. Bir buçuk yıl aradan sonra eylül ayında başlayan faiz indirimleri sonucunda bu ay itibarıyla politika faizleri yüzde 19’dan yüzde 14’e kadar geriledi. Yıla 7.43 seviyesinden başlayan dolar kuru, aralıkta 18 lirayı aşarak rekor kırdı. Ekonomik kalkınma yerine büyümeyi önceliklendirilerek yapılan faiz indirimleri sonucunda sürekli olarak artan döviz kuru, yüksek enflasyonu da beraberinde getirdi. Muhalefet, 2022 için TBMM’de hazırlanan bütçenin döviz artışı nedeniyle henüz 2022 gelmeden açık verdiğini duyurdu.

Kasım ayında TÜİK, 12 aylık tüketici enflasyonunu yüzde 21.3 olarak açıkladı. Bağımsız kuruluş Enflasyon Araştırma Grubu ise bu oranı yüzde 58.6 olarak duyurdu. TÜİK verilerini inandırıcı bulmadığı için kuruma bilgi almaya giden CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu binaya alınmadı. TÜİK, Ekim 2021’deki işsizliği ise yüzde 11.2 olarak açıkladı.

YENİ MODEL TANITILDI

Önce Çin modeli, daha sonra Türkiye Ekonomi Modeli olarak adlandırılan düşük faiz ve serbest kura dayanan ihracat odaklı ekonomi modeli tanıtıldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, “ekonomik Kurtuluş Savaşı” verildiğini, “nas” gereği faiz artırılmayacağını açıkladı. Artan ihracatın cari açığı azaltacağı ve enflasyonun da düşeceği savunuldu. 2022 için asgari ücret, neredeyse yüzde 50’lik bir artışla 2 bin 825 liradan 4 bin 250 liraya çıkarıldı.

Daha sonra, doların 18 lirayı aşarak rekor kırdığı 20 Aralık günü, ekonomistlerin “örtülü faiz artışı” olarak adlandırdığı “Kur Korumalı TL Mevduatı” tanıtıldı.

Lirayı dövize endeksleyerek lira sahiplerinin kaybının Hazine tarafından karşılanmasını öngören sistemin tanıtılmasıyla dolar kuru 11 seviyesine kadar geriledi. Düşüşte, Merkez Bankası rezervlerinden aniden 7 milyar dolar satılmasının da etkili olduğu öne sürüldü.

EMEKLİ AMİRALLER BİLDİRİSİ

Mart ayının sonunda TBMM Başkanı Mustafa Şentop “teknik olarak Montrö’nün feshedilebileceğini” söyledi ve bir Deniz Kuvvetleri komutanının sarıklı fotoğrafları basına sızdı. Nisan ayının başındaysa 104 emekli amiral, “son zamanlarda gerek Kanal İstanbul, gerekse uluslararası antlaşmaların iptali yetkisi kapsamında Montrö Sözleşmesi'nin tartışmaya açılması endişeyle karşılanmaktadır.” ifadelerine yer verilen bir bildiri yayımladı.

Hükumetin “darbe imalı” bulduğu bildiriye karşı onlarca kurum hükumete destek açıklaması paylaştı. 96 eski milletvekili de “Darbecilik suçlamalarını kınıyoruz. Montrö Sözleşmesi’nin tartışılmaya açılmasını doğru bulmuyoruz.” ifadelerine yer verilen başka bir bildiri yayımladı. Bildiriye imza atan amiraller hakkında soruşturma başlatılırken 14 imzacı gözaltına alındı.

128 MİLYAR DOLAR NEREDE?

Damat Berat Albayrak’ın Hazine ve Maliye Bakanı olduğu dönemde faizi ve döviz kurunu düşük tutabilmek için Merkez Bankası’nın rezerv paralarının satıldığını dile getiren CHP, ülke genelinde parti binalarına “128 milyar dolar nerede?” afişleri astı. Başka muhalefet partilerinin de destek verdiği bu kampanya karşısında hükumetten 128 milyar doların akıbetiyle ilgili farklı açıklamalar yapıldı. Binalardaki afişler de savcılık kararlarıyla "Cumhurbaşkanı'na hakaret" gerekçesiyle emniyet güçleri tarafından vinçlerle kaldırıldı.

PANDEMİ YASAKLARI

Türkiye, Kovid-19 pandemisinin sağlık sistemini zorladığı günlerde, 29 Nisan’dan 17 Mayıs’a kadar tam kapanmaya gitti. Kapanma özellikle hizmet sektörüne ve küçük işletmelere büyük darbe vurdu. Kapanma günlerinde marketlerde alkol satışının yasaklanması hukukilik tartışmaları doğurdu.

Kademeli normalleşme döneminden sonra 1 Temmuz’da sokağa çıkma yasakları tamamen kalkarken gece yarısından sonra müzik çalmayı yasaklayan ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Kusura bakmasınlar, gece kimsenin kimseyi rahatsız etmeye hakkı yoktur” diyerek duyurduğu karar hâlâ kaldırılmadı.

MÜSİLAJ

Mayıs ayında Marmara Denizi’nin yüzeyinde görülmeye başlanan deniz salyası, aylar boyunca suyu kapladı. Uzmanlar, derin deşarj yöntemiyle yıllardır atık boşaltan denizin ölmekte olduğunu söylerken ilgili kurumların çabası ve denizdeki akıntının artmasıyla müsilaj tabakası aylar sonra kayboldu. Marmara Denizi’ndeki kirlilik sorunu hâlâ çözüm bekliyor.

SEDAT PEKER VİDEOLARI

Organize suç örgütü lideri Sedat Peker, mayıs ayının başında Youtube üzerinden videolar yayımlamaya başladı. Peker, videolarında Mehmet Ağar’ın Mübariz Mansimov’u Fetöcülük suçlamasıyla hapse attırıp Yalıkavak Marina’ya “çöktüğü”, Ağar’ın oğlu AK Parti milletvekili Tolga Ağar’ın kendisine tecavüz ettiğini söyleyen bir kadının öldürüldüğü, Silivri Emniyet Müdürü Hakan Çalışkan'ın ölümünden İçişleri Bakanı Süleyman Soylu'nun sorumlu olduğu, Soylu’nun sigorta şirketi aracılığıyla devlet kurumlarından para kazandığı, eski Başbakan Binali Yıldırım'ın oğlu Erkam Yıldırım’ın uyuşturucu ticaretiyle uğraştığı gibi çok sayıda önemli iddiada bulundu. Peker’in KKTC’de işlenen Kutlu Adalı cinayetiyle kardeşini ilişkilendirmesi haricindeki hiç bir iddia hakkında soruşturma açılmadı.

Peker’in aranan iş insanı Sezgin Baran Korkmaz ile Bakan Soylu arasında aracı olduğunu öne sürdüğü Veyis Ateş’in Habertürk TV’deki programlarına son verildi.

Birleşik Arap Emirlikleri’nde olduğu düşünülen Peker’in yeni videolar paylaşması engellense de Peker zaman zaman gazetecilerle konuşarak iddialarının arkasında durmayı ve yeni iddialarda bulunmayı sürdürüyor.

Öte yandan Türkiye, ekim ayının sonunda Uluslararası Mali Eylem Görev Gücü tarafından kara para aklama ve terörizmin finansmanı ile mücadele konusunda "gri listeye” alındı.

ONUR YÜRÜYÜŞÜ

26 Haziran Cumartesi günü İstanbul Taksim’de LGBTİ+ Onur Haftası Yürüyüşü için toplanan kalabalığa polis çok sert müdahalede bulundu. Biri muhabir, biri de evinin balkonundan bağıran en az 25 kişi gözaltına alındı.

KANAL İSTANBUL

26 Haziran’da Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Kanal İstanbul projesinin ilk köprüsünün temelini attığı açıklandı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Başkanı Ekrem İmamoğlu ise temeli atılan köprünün Kanal İstanbul’la ilişkisi olmadığını ve Kuzey Marmara Otoyolu’nun önceden planlanmış bir bağlantı yolu olduğunu söyledi. Aralık ayındaysa TOKİ, Kanal İstanbul çevresine kurulması planlanan Yenişehir kapsamındaki konut projelerinin tümünü iptal etti.

ORMAN YANGINLARI VE SEL FELAKETİ

Temmuz ayının sonunda başta Antalya, Muğla ve Mersin’de çıkan 299 orman yangınında, yüzbinlerce hektar alan ve pek çok yerleşim alanı kül oldu, 8 kişi yaşamını yitirdi. Alevlerin Milas’taki Kemerköy Termik Santrali'ne ulaşması halkta büyük panik yarattı. Yangınlar esnasında havadan söndürme çalışmalarının yetersiz kalması ve Türk Hava Kurumu’nun müdahalede bulunamaması tepki topladı.

Orman yangınlarının hemen ardından ağustos ayında Batı Karadeniz’de meydana gelen sel felaketindeyse 82 kişi yaşamını yitirdi. Öte yandan ekim ayında Paris İklim Anlaşması TBMM’de onaylandı.

ALTINDAĞ OLAYLARI

Afganistan’daki siyasi istikrarsızlık, ortaya yeni bir göç dalgası çıkardı. Göçmenlerin kaçak yollarla sınırı geçerek Türkiye’ye girdiği görüntüler yaz aylarında toplumda yayıldı. 10 Ağustos günü Ankara’nın Altındağ ilçesinde yaşanan tartışmada yabancı uyruklu bir grubun iki genci bıçaklaması ve gençlerden birinin yaşamını yitirmesi üzerine kalabalık gruplar göçmenlerin ev ve iş yerlerine saldırdı. Çıkan olaylarda 148 kişi gözaltına alındı.

HDP’YE KAPATMA DAVASI VE GERGERLİOĞLU

17 Mart’ta Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’nın Anayasa Mahkemesi’ne sunduğu HDP için “terör eylemlerinin odağı olduğu gerekçesiyle” kapatma cezası istenen iddianame, AYM tarafından eksik bulunduğu için iade edildi, MHP Anayasa Mahkemesi’nin de kapatılmasını talep etti.

Yeniden düzenlenen iddianame, haziranda AYM’ye tekrar sunuldu. İddianamede partinin kapatılmasının yanı sıra banka hesabına tedbir konulması ve 500 partiliye siyasi yasak getirilmesi talep edildi. Yargı süreci devam ediyor.

Öte yandan, mart ayında bir sosyal medya paylaşımında "terör örgütü propagandası yaptığı" gerekçesiyle hakkında kesinleşmiş hapis cezası bulunan HDP Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu'nun milletvekilliği düşürüldü. TBMM’de eylem yapan Gergerlioğlu nisan ayının başında tutuklandı. Temmuz ayındaysa AYM’nin verdiği hak ihlali kararı sonrası hapisten çıktı ve yeniden milletvekili oldu.

17 Haziran günü HDP’nin İzmir’deki binasına yapılan silahlı saldırıda binada bulunan Deniz Poyraz öldürüldü. Yakalanan saldırgan Onur Gencer'in herhangi bir örgütle bağlantısının henüz tespit edilemediği açıklandı.

BARINAMIYORUZ!

Akademik yılın başladığı eylül ayının sonlarına doğru, eğitim gördükleri kentlerdeki yurt yetersizliğinden ve kiraların pahalılığından yakınan öğrenciler, “Barınamıyoruz” eylemleri gerçekleştirmeye başladı. Yatacak yerleri olmadığı için parklarda sabahlayan öğrencilerin eylemleri, sonraki aylarda güvenlik güçleri tarafından engellendi.

KAVALA VE DEMİRTAŞ, DİPLOMATİK KRİZ

İş insanı Osman Kavala ve eski HDP lideri Selahattin Demirtaş, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin haklarındaki tahliye kararına rağmen 2021’i hapishanede geçirdi. Avrupa Konseyi, Kavala davasında AİHM kararını uygulamayan Türkiye için ihlal kararı başlatırken aynı sürecin Demirtaş davasında da işleyebileceği belirtiliyor.

Öte yandan, ekimin sonunda aralarında ABD, Hollanda, Fransa ve İsveç’in bulunduğu 10 ülkenin büyükelçilikleri, cezaevinde 4'üncü yılını dolduran Kavala’nın tahliye edilmesini talep etti. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu elçilerin “istenmeyen kişi” ilan edilmesi talimatı verdiğini söylemesi üzerine başlayan diplomatik kriz, bu ülkelerin diplomatik ilişkilerde iç işlerine karışmamayı öngören Viyana Sözleşmesi’ne bağlılıklarını duyurmasının ardından son buldu.

TAKSİ KRİZİ

İstanbul’daki taksilerin sayıca yetersizliği ve taksi şoförlerinin müşteri seçme, uzun yoldan götürme gibi tutumları yıl boyunca gündemdeydi. İBB’nin 5 bin yeni taksi önerisi UKOME’de AK Partili ve MHP’li meclis üyelerince defalarca reddedildi. İBB, ekimde taksi plakalarında meslek şartı getirerek “plaka ağalığı düzenine” son vermeyi amaçlayan yeni bir plan açıkladı.

MEDYADA FON VE TARTIŞMALI GENELGE

Bazı medya kuruluşlarının ABD merkezli bir sivil toplum kuruluşundan fon alması, medya bağımsızlığı tartışması doğurdu. Öte yandan, nisanda toplumsal eylemlerde polislerin kaydeden kişilerin engellenmesi ve haklarında adli işlem yapılmasını öngören bir genelge yayımlandı. Kasımda bu genelgenin yürütmesi Danıştay tarafından durduruldu.

BARO SEÇİMİ

Aralık ayının başında yapılan Türkiye Barolar Birliği başkanlık seçimini mevcut başkan Metin Feyzioğlu’na karşı yarışan Ankara Barosu Başkanı Erinç Sağkan kazandı.

İBB’YE TEFTİŞ

Aralık ayının sonuna doğru, İçişleri Bakanlığı, bazı işe alınanların 'terör örgütleriyle iltisaklı olduğu' iddiasıyla özel teftiş başlattı. Bakanlık, “yüzlerce belediye personelinin çeşitli terör örgütleriyle iltisaklı olduğu yönünde tespitler olduğunu” açıklarken İBB Başkanı İmamoğlu, “86 bin yol arkadaşının yanında olduğunu, suçluyla birlikte mücadele edileceğini ancak İBB’ye saldıranların karşılarında beklenmedik bir birliktelik göreceğini” söyledi.

MUHALEFET

2021'de muhalefetin erken seçim çağrılarını oldukça sıklaştırdı. Özellikle İYİ Parti lideri Meral Akşener'in "cumhurbaşkanlığına değil başbakanlığa aday olduğunu" açıklamasından sonra Millet İttifakı'nın cumhurbaşkanı adayının kim olacağı kamuoyunun gündemini meşgul etti.

CHP helalleşme çağrısıyla öne çıkarken İYİ Parti esnaf ziyaretleriyle gündemde yer buldu. Saadet Partisi ise vefat eden üyesi Oğuzhan Asiltürk'ün sene başında Cumhurbaşkanı Erdoğan'la yaptığı görüşmelere rağmen Millet İttifakı'na yakın pozisyonunu korumasıyla dikkat çekti. HDP, TİP ve SOL Parti’nin üçüncü bir ittifak kurma hazırlığında olduğu öne sürüldü.

CHP’den ayrılan Muharrem İnce liderliğindeki Memleket Partisi ve İYİ Parti’den ayrılan Ümit Özdağ liderliğindeki Zafer Partisi dahil 21 yeni siyasi parti kuruldu.

BAKAN DEĞİŞİKLİKLERİ

Nisan ayında Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı olarak ikiye ayrıldı. İlk bakanlığa Derya Yanık, ikincisine ise Vedat Bilgin getirildi.

Aile şirketinin ürettiği dezenfektanları bakanlığa pahalıya sattığı ortaya çıkan Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan görevden alındı, yerine Mehmet Muş getirildi. Ağustos ayında Millî Eğitim Bakanı Ziya Selçuk yerine Mahmut Özer atandı. Aralık ayının başındaysa Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan’ın yerine Nureddin Nebati getirildi.

***

2021 böyle sancılı-sıkıntılı-mutsuz- fakirleşmenin arttığı, gırtlağımıza kadar borçlanarak ve borçlandırılarak, geçim sıkıntısı yaşayarak, özellikle çoluk çocuğun sağlıklı beslenmesinin koşullar nedeniyle ihmal edilerek, milyonlarca insanın gece yatağa hala aç girdiği, covid vakalarının hala 35-40 binlerde seyrettiği bir yıl yaşadık diyebiliriz.

2022, yeni yıl mı?

Umutsuzum, ama inşallah yanılırım!