Başlığı oluşturan tıbbi terminolojiye ait iki sözcük artık herkesin günlük konuşma diline girdi ama yine de açıklayalım: Pandemi, bir hastalığın veya enfeksiyon etkeninin ülkelerde, kıtalarda dolayısı ile tüm dünya ülkelerinde yayılım göstermesidir. Endemi ise eski Yunanca ‘en’ içinde ve ‘demos’ da insanlar anlamında yani bir bulaşıcı hastalığın belli bir popülasyonda varlığını sürdürebilmesi anlamındadır.
Endemide kritik olan hadise, belirli bir hastalıktan etkilenen her bir insanın hastalığı ortalama olarak bir kişiye bulaştırabilmesidir. Buna hastalığın temel reprodüksiyon sayısı denir ki ‘(R0) 1’ şeklinde ifade edilir. Hastalığa karşı bağışıklık kazanmış bireyleri de içeren bu anlam örgüsünde, hedef popülasyon için, temel reprodüksiyon sayısının hastalığa karşı hassas bireylerin oranıyla (S) çarpımı 1'e eşit olmalıdır. Bu şekilde, bir toplumda hastalık tamamen ortadan kalkmaz ama geometrik olarak da artmaz.
Tüm bunları SARS-CoV-2 pandemisinde geldiğimiz noktada durum tespiti için yazıyorum. Evet ‘Omicron’ varyantı tüm dünyayı bu günlerde kasıp kavuruyor ve ülkemizde de günlük vaka sayıları 100.000 gibi tarihi rekorları geride bırakacak gibi görünüyor olsa da pandemi olarak başlayan bir hastalık, ya belli bir süre sonra etkisini tamamıyla yitirecektir ya da endemik hale gelecektir. Tüm bunlar, hastalığın ölüme yol açma progresyonu ve kolay bulaşma yolları gibi çeşitli etmenler çerçevesinde belirlenir.
WHO(Dünya Sağlık Örgütü), pandemiyi 11.3.2020 tarihinde ilan etmişti. O zaman tüm dünyada günlük olarak 137.391 vaka kayıtlara geçmişti. Bu sayı geçen haftalarda ortalama 692.935’lerde seyrederken Omicron ile birlikte artık 2.587.853 rakamlarını görmeye başladık. Halihazırdaki dünyadaki total vaka sayısı da 300.702.093. Geçen sene ocak ayına genel olarak baktığımızda dünyadaki günlük ölüm istatistikleri 17.548’leri kayıtlara geçirirken bugünlerde gördüğümüz rakam 7.542’lerde...
Ülkelere yönelik birkaç veri paylaşmak isterim. ABD’de, toplam vaka sayısı 59.564.116. Şu ana kadar 855.843 Amerikalı da hayatını kaybetti. Halihazırda ülkede 42.089.198 kişi hastalığı geçirmiş durumda. Aktif vaka sayısı 16.619.075 ve bunların içinde de 21.467’ü yoğun bakımda takip ediliyor.
İngiltere için ise total vaka sayısı 14.015.065 şeklinde. 10.620.778 İngiliz hastalığı atlattı ve toplamda 149.515’i de hayatını kaybetti.
***
Ülkemizde güncel vaka sayımız 9.787.274. Hastalığı geçiren vatandaşlarımız 9.217.669 ve üzülerek ifade ediyorum, 83.231 yurttaşımız da vefat etti. Aktif vaka sayımız 486.374, yoğun bakım tedavisi gerektiren ve bu servislerde tedavi gören hastalarımız da 1.128 kişi.
Ülkemizde iki doz aşı olarak aşı takvimini tamamlayanların oranı, 18 yaş sonrası popülasyon için yüzde 83.45 şeklinde. Birinci doz aşı yapılma oranı ise yüzde 91.89. Üçüncü doz aşı olanların sayısı da 20.715.003 kişi.
Omicron varyantının hızla yayılarak hakim suş olması dikkatle takip edilirken, kliniğinin hafif seyretmesi hem bilim adamlarını hem de ülkelerin sağlık otoritelerini rahatlattı. Geçen seneki gibi hastaneler üzerinde yatak ve yoğun bakım altyapı kapasitelerini aşan bir talep herkesin kabusu olarak henüz unutulmuş değil. Bazı bilim insanlarının bu kadar hızla yayılan hafif bir varyantın pandeminin sonunu getirebileceğine yönelik öngörüleri olsa da WHO Direktörü Dr. Ghebreyesus bu kanaatte değil! Ghebreyesus, "önceki varyantlarda gibi Omicron da insanları hasta ediyor ve öldürüyor. Omicron, bir tsunami gibi çok hızlı yayılıyor ve tüm ülkelerin sağlık sistemlerini baskılıyor" diyor.
***
DSÖ, CoVid-19 Departmanı üst düzey yöneticilerinden Maria Van Kerkhove de Omicron’un evrim geçirmeye devam ettiğini ve görülecek son varyant olmayacağını belirtiyor. Yine de aşılama oranları ve hastalığı geçiren kitle göz önüne alındığında, SARS-CoV-2 pandemisi için insanlık son viraja yaklaştı. Hatırlatma dozlarını olup maske-mesafe–hijyen tedbirlerine bir süre daha devam edip, pandeminin endemiye dönüşümüne şahit olacağız.
