"Karanlıkta Uyananlar",
50 yıllık bir siyah-beyaz film...
Mezarlıkbaşı Keçeciler Çarşısı'ndaki Lale Sineması'nda seyretmiştim çocukken. Fikret Hakan, Ayla Algan başroldeydi.
Sinema eleştirmenlerine göre; "Türkiye’de grev ve işçi haklarını konu edinen ilk yapım'' özelliğini taşır.
Vedat Türkali’ye aittir senaryosu da.
Bir boya fabrikasında çalışan işçilerin patronla ilişkileri, o işçilerin gündelik yaşantılarını, sendikalaşmayı, dönemin siyasi iklimini, yerli sanayi-yabancı sermaye ilişkisini konu alır.
Filmin kaderi nettir;
yine sansüre uğramıştır...
**
Sinemaya bir ömür vermiş ödüllü yönetmen Metin Erksan'ın ilk filmidir "Aşık Veysel'in Hayatı- Karanlık Dünya".
Bilir misiniz; "Anadolu'da ekinleri çok kısa boylu, cılız gösterdiği" gerekçesiyle yasaklandı!
Fakir Baykurt’un kitabından uyarlanan yine Erksan'ın "Yılanların Öcü", sansür kurulunu bir türlü aşamadı.
Gerekçe; komünizm propagandası yapmaktı(!)
Berlin'de "Altın Ayı" almış bir sinema klâsiği
"Susuz Yaz" filmi de sansürden payını almıştır.
**
Gülmeyin;
sinemanın "Altın Çocuk" lakâplı aktörü Göksel Arsoy'un bir pilotu canlandırdığı
"Şafak Bekçileri"nin sansür gerekçesi de şöyleydi:
"Bir Türk uçağı düşüyor. Oysa Türk ordusunun uçakları asla düşmez." Ayrıca Arsoy'un canlandırdığı pilot, üzerinde üniforma varken sevgilisiyle öpüşüyor. Oysa sansür kuruluna göre, bu Türk Ordusu'nun pilotlarına yakışmayacak bir davranıştı(!)
Yılmaz Güney 'li "Hudutların Kanunu", bir kaçakçının öyküsünü anlattığı için uzun süre sansürü geçememişti.
Yine Yılmaz Güney'in yoksul bir faytoncunun öyküsünü konu alan "Umut"u -yoksulluk propagandası yapıldığı, zengin- fakir ayrımının körüklendiği- gerekçesiyle yasaklandı.
Tunç Okan imzalı "Otobüs" filminin gösterimi de uzun süre yasaktı.
Yılmaz Güney'in ödüllü "Yol" filmi de yasaklıydı.
1983 yapımı
"Hakkari'de Bir Mevsim",
5 yıl yasaklıydı.
Genco Erkal bu filmde sürgüne gitmiş bir öğretmeni oynamıştı. Senaryosu Ferit Edgü ve Onat Kutlar 'a aitti.
Güney'in yine
80’li yıllarda kendisinin “İzin”, “Endişe”, “Ağıt” ve “Arkadaş” filmleri de dahil olmak üzere birçok filmi sansür ve yasaklar ile karşı karşıya kalmıştır.
**
Devam edelim...
Süregelen yıllarda sansür şiddetini hissettirmeye devam ediyor.
1987 yapımı, Nâzım Hikmet’in hayatını film yapmak isteyen bir yönetmeni(Ali Özgentïürk) anlatan “Su da Yanar” filmi Nazım'ın komünist olması sebebiyle, yani politik sebeplerden dolayı, gösterime girdikten bir süre sonra yasaklandı. 90’lı yılların sansürlenen ilk film ise yine politik olayları anlattığı için yasaklanan “Karartma Geceleri”dir.
Rıfat Ilgaz’ın romanından uyarlanan, Tarık Akan’ın başrolde olduğu film İkinci Dünya Savaşı’nda kitabı toplatılan öğretmen Mustafa Ural’ın hikâyesini anlattığı gerekçesiyle ülkemizde engellenmiştir.
**
Ve yıl 2025...
Kâzım Öz'ün yönettiği İlyas Salman'ın başrolunundeki komedi film "OY'una Geldik" in vizyona girmesi, Kültür ve Turizm Bakanlığı 'nca yasaklandı.
İlyas Salman da kararı şu ifadelerle eleştirdi;
"Filmimiz yasaklandı!
Biri 'yasaklar' olan 3Y ile mücadele iddiasıyla iktidara gelen AKP,
2025 senesinde film yasaklıyor.
Yerel yönetimlerinizin şaibesizliğinden bu kadar eminseniz, yolsuzluğa bulaşmış bir yerel yönetimin anlatıldığı filmimiz sizi neden bu kadar rahatsız etti?"
Yönetmeni Kazım Öz de şöyle konuşmuş;
"İktidar 21.yüzyılda bir komedi filmini yasaklayarak kendi tarihine bir kara leke daha sürdü.
Yıllardır emek sarfederek ürettiğimiz filmi seyircimize ulaştırmak için hukuksal yolları sonuna kadar kullanacağız."
**
"7.Sanat" olarak anılan sinema, "toplumu analiz etmek ve yönlendirmek için çağımızda çok önemli bir araç..." Tartışmasız!.
Bu sektörde, yasaklanmış sansürü yaşamış filmlerin sayısı -bazı dönemler-oldukça artıyor.
İşte "OY'una Geldik"...
Türk sinemasının gelişememesinin, uluslararası düzeyde başarılar kazanamamasının en büyük nedeni -kim ne derse desin- sansürdür, gereksiz yasaklardır.
(Yararlanılan kaynaklar; Yeşilçam'da Sansürün Tarihçesi-Bianet, CNNTürk, Atilla Dorsay, Eyüp Kaan Yoksu, A.Şerif Onaran yazıları)
