Engelliler, ağır engellilik durumunun değişmesi nedeniyle evde bakım aylıklarının kesilmesi ile karşı karşıya. Öte yandan 20 Şubat 2019 öncesi alınmış engelli raporlarının, Ulusal Engelliler Veri Bankasına kayıtlı olması şartı ile birlikte hastanelerde rapor kaydına rastlanmayanların maaşı kesiliyor
Çocuklar İçin Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmeliğin ve Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkındaki Yönetmeliğin 20 Şubat 2019’da yürürlüğe girmesiyle, evde bakım aylığı bağlanma şartlarından biri olan ağır engellilik durumunun, 'evet' ya da 'hayır' olarak değerlendirilmesi kaldırıldı. Erişkinler için; 'tam bağımlı', çocuklar için ise 5, 6 ve 7. kategorideki özel gereksinim düzeylerinin ağır engelli olarak kabul edildi. Bu düzenlemenin ardından kısmi bağımlı olarak değerlendirilen engellilerin evde bakım aylıkları kesilmeye başladı.
Sağlık Hizmetleri Sendikası (SAHİMSEN) Engelliler Komisyonu Başkanı Ayşe Sarı, “Yıllar içinde sıklıkla değişen engellilik değerlendirmesi nedeniyle ya engel oranı düşüyor ya da ağır engellilik kalkıyor. Eski yönetmeliğe göre ağır engelli olan birçok kişi, 'kısmi bağımlı' olarak raporlanıyor ve bu durumda, evde bakım aylığı kesiliyor. Vatandaş, raporlama sürecinde yaşadığı sorunlar karşısında, derdini anlatacak bir yetkili bulamıyor. Ailelerin danışmanlık alacağı bir kurum yok. Hak kaybında ne yapılır, nereye nasıl başvurulur, kimse anlatmıyor. Hak aramak için şikayet hakkını kullananlar, hizmet verenler tarafından eleştiriliyorlar, bazen de verilen hizmeti aksatarak cezalandırıyorlar” dedi.
Sarı şöyle devam etti: “Günlük yaşam aktivitelerini az da olsa destekle yapan kısmi bağımlıların, evde bakım aylığı kesildi. Son 2 yıldır yaptığım on görüşmeden sekizi bu konuda. Örneğin; belden altı felç olan ve günde altı kez annesinin mesane boşaltımı için sonda taktığı kişi daha önce ağır engelli iken rapor yenilemede kısmi bağımlı oluyor. Sebebi, ellerini kullanıyor olması. Ve aylık kesiliyor.”
YÖNETMELİK BEKLENİYOR
Evde bakım aylığı bağlanma şartlarını düzenleyen yönetmeliğin 2014 yılında yürürlükten kaldırıldığını ve aynı yıl Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'nın yayımladığı genelgede, yeni bir yönetmeliğin yayınlanacağını duyurduğunu hatırlatan Sarı, “Yönetmelik halen yayımlanmadı. Bugün, evde bakım aylığı ile ilgili her ilde farklı uygulama olduğunu görüyoruz. Uygulama birliğinin sağlanması için bu yönetmelik derhal yayımlanmalı. Yönetmelikle; Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından verilen görüşler dikkate alınarak; ÖTV istisnalı aracı olanların ve OYAK üyelerinin, aylıklarının kesilmemesinin ve Engelli Hakları Komitesi'nin Nihai Gözlem Raporu'ndaki tavsiyeler dikkate alınarak; evde bakım aylığının bakıcıya değil engelli kişiye bağlanmasının önü açılmalı” dedi. Sarı ayrıca, tam bağımlı ve kısmı bağımlı olanların 2828 sayılı Kanun’a göre 'bakıma ihtiyacı olan engelli' sayılması ve akrabası olmayan engellilerin, vasi altına alınmadan istedikleri kişiyi bakıcı olarak seçebilmeleri için yasal düzenleme yapılmasını istedi.
HAK ARANMALI
Evde bakım aylığı ile ilgili mağduriyet yaşayan engelli ve ailelerinden, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'na, CİMER üzerinden şikayet ve taleplerini mutlaka iletmesini isteyen Sarı, aylığı kesilenlerin, Kamu Denetçiliği Kurumu’na başvurabileceği ya da dava açabileceği bilgisini verdi. Sarı şunları söyledi: "Son bir yıl içinde evde bakım aylığı kesilenlerin, bunların içinde rapor alırken ağır engellilik ibaresi, kısmi bağımlı olarak değiştiği için aylığı kesilenlerin sayısını ve kısmi bağımlı olup aylık başvurusu red edilenlerin sayısını merak ediyoruz. Öte yandan evde bakım aylığı için 20 Şubat 2019 öncesi alınmış engelli raporlarının, Ulusal Engelliler Veri Bankası'na kayıtlı olması şartı getirildi. Kaydı bulunmayanların maaşı kesiliyor. Peki sorun neydi? Raporun veri tabanına işlenmemiş olması. Suç kimin? Sağlık Bakanlığı’nın talimatlarına uymayan hastanelerin. Suç kimin ise ceza ona kesilir ancak ceza, engellilere kesiliyor. Sosyal hizmetler, vatandaşa 'git raporunu kayıt ettir' diyor. Vatandaş hastaneye gidince; 'arşivimiz yandı, su bastı, taşındık, hastanenin adı değişti' gibi yanıtlar alıyor. BM Engelli Hakları Komitesi Nihai Gözlem Raporu'nda; raporlamanın, gereksiz bir yük yaratmasının önlenmesini, engelliler üzerindeki yükün hafifletilmesini tavsiye ettiğini görüyoruz. Ancak bizim sistemimiz, kolaylaştırma üzerine kurulu değil, her gün daha da artan bürokratik işlemlerle boğulmuş durumda. Vatandaşın elinde geçerli rapor varken, zorla rapor yenilettiriliyor.”
Evde bakım aylığı bağlanması için gerekli şartlar:
Evde bakım aylığının bağlanması için aşağıdaki tüm şartların sağlanmış olması gerekir.
1. Eski yönetmeliğe göre alınmış engellilik raporunda; 'ağır engelli', yeni yönetmeliklere göre erişkinler için; 'tam bağımlı', çocuklar için ise; 'çok ileri düzeyde özel gereksinim var', 'belirgin düzeyde özel gereksinim var' ya da 'özel koşul gereksinimi var' ifadelerinden birinin olması,
2. Haneye giren tüm aylık gelirin toplanıp hanedeki kişi sayısına bölünmesi halinde aylık kişi başı gelirin; asgari ücretin üçte ikisinden az olması,
3. Başvuru sonrası, sosyal hizmetler yetkililerinin evde yapacağı inceleme sonucunda, engelli kişi hakkında 'bakıma ihtiyacının olduğu'na karar vermesi.
Ayşe Sarı kimdir?
30 yıldır engellilik alanında çalışan Sosyal Hizmet Uzmanı Ayşe Sarı, 2013-2016 yılları arasında Sivil Memurlar Sendikası (SİME-SEN) Engelliler Komisyonunu Başkanlığı yapmış 2016 yılında kurucularından olduğu SAHİMSEN çatısı altında Engelliler Komisyonunu oluşturmuş ve çalışmalarına halen, Engelliler Komisyon Başkanı olarak devam etmektedir. Engelli Danışma ve Koordinasyon Birim Sorumlusu olarak Gülhane Eğitim ve Araştırma Hastanesinde çalışan ve ulusal ve uluslararası hukukta engellilik üzerine araştırma yapan Sarı’nın, ''Engelli Hakları ve Genel Mevzuat'' adlı kitabı yayımlanmıştır. Ayşe Sarı, bedensel engeli olan bir kız çocuk annesidir.
Ençokk oyunu, engelli haklarını öğretecek
Engelli hakları oyunu Ençokk, online oynanabiliyor. Oyun ile karar vericiler üzerinde etki yaratmak ve geniş kitlelere engelli haklarını öğretmek amaçlanıyor
Türkiye Spina Bifida Derneği koordinatörlüğünde, Disleksi Öğrenme Güçlüğü Derneği ortaklığı ve Hacettepe Üniversitesi Çocuk Hakları Uygulama ve Araştırma Merkezi'nin iştirakiyle yürütülmekte olan “Engelli Çocukların Karar Alma Süreçlerine Etkin Katılımı” projesi kapsamında geliştirilen Ençokk kutu ve mobil oyunu, 22 Haziran 2022’de Ankara’da düzenlenen kapanış toplantısında tanıtıldı. Engelli ve engelli olmayan çocukların ortak çalışmasıyla oluşturulan engelli hakları oyunu Ençokk’a https://encokk.org adresinden ulaşılabiliyor. Oyun aracılığı ile geniş kitlelere engelli bireylerin haklarını öğretmek, karar vericiler üzerinde etki yaratmak ve engelli çocukların karar süreçlerine katılımını artırmak hedefleniyor.
Proje kapsamında, STK’lar için iki günlük Çocuk Katılımı Eğitimi, Engelli Hakları Sözleşmesi’nin çocuklar için sadeleştirilmiş metni, engelli olan ve olmayan çocuklarla akran eğitimi ve Engelli Çocukların Katılım Hakkı el kitabı çalışmaları da gerçekleştirildi.
Şile Engelliler Kampı, BOBAYDER’i ağırladı
Otistik çocuk ve aileleri, Bursa Otizmli Bireyler ile Anneleri Yardımlaşma Derneği (BOBAYDER) organizasyonunda, İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Şile Engelli Kampı’nda tatil yaptı.
Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin ulaşım, Bursa Nilüfer Belediyesi’nin materyal desteği ile 20-24 Haziran tarihlerinde gerçekleşen organizasyonda, otistik çocuk ve gençler için eğitmenler eşliğinde çeşitli etkinlikler düzenlendi. BOBAYDER Başkanı Kıymet Bilici, “İBB Şile Engelli Kampı’na 257 aile katıldık. Kampa geçen yıl sonu başvuru yaptık. İstanbul ve ilçelerine hizmet veren Şile Engelli Kampı’nın başka ilden katılan ilk misafirleri olduk. Kamp çalışanlarının güler yüzü, ilgileri gerçekten kendimizi özel hissettirdi. Otizmli evlatlarıyla ilk kez çıkan anneler de tüm etkinliklere katılım sağladı.
Sosyal çevrede kabul görmediğimiz için otizmli çocuklarımızı maalesef ev ortamlarında tek başına büyütmek durumunda kalıyoruz. Bu durum otizmli çocuklarımızın sosyal kültürel olarak gelişimine engel oluyor. Engelliler için hayal ettiğimiz şekilde bir kampı görme fırsatımız oldu. Bu tip kamp yerlerinin 81 ilde yapılması temenni ediyoruz. Başta Otizm, Down Sendromlu ve olmak üzere tüm engelli çocuklarımız için hak mücadelesinin yanısıra bu gibi sosyal organizasyonlara katılmaları için çaba göstermeyi sürdüreceğiz” diye konuştu.
