İnsanlık, yeni keşiflerle, yeni icatlarla, buluşlarla gelişiyor. Ama gelişimin temelinde mutlaka iyiye doğru bir ilerleyiş olmalı. Çünkü bizler, canlılara ve doğaya zarar veren anlayışta ısrar ettikçe, dünya asla hayalini kurduğumuz yer olamayacak.

Sözü havai fişek gösterilerine getireceğim.

Havai fişek, gökyüzünü binbir renge boyayan, ışık patlamaları yaratarak biz insanlara görsel şölen yaşatan bir icat. Tüm dünyada özel günlerde ve bayramlarda illaki havai fişek gösterileri yapılır. Kutlama kavramı ile yakından ilişkilendirdiğimiz bir aktivitedir.

Havai fişekleri ilk keşfedenler Çinliler. Kimi kaynaklar 2000 yıl önce kaza sonucu bulunduğunu yazıyor, bazı kaynaklarda ise ilk keşif tarihi Song Hanedanlığı’na, yani 9. yüzyıla uzanıyor.

İlkel hava fişekler, odun kömürü, kükürt ve güherçile karışımının bambu tüpün içine sıkıştırılıp yakıldığında patlaması ile elde ediliyordu.

Günümüzde de mantığı aynı aslında. Sadece daha çok renk elde etmek amacıyla daha fazla kimyasal madde içeriyorlar, etkisi daha büyük ve kullanımı daha pratik.

***

Belki bin yıl önce sağlığa ve canlı hayatına olan zararları bilinmiyordu ama bugün havai fişeklerin masum olmadığı ortada. Bu nedenle de birçok duyarlı vatandaş ülkemizde havai fişek gösterileri yerine alternatif kutlama aktivitelerinin yapılmasını talep ediyor.

Ancak bu yıl da 19 Mayıs kutlamalarında maalesef yine havai fişek kullanıldı. Ve yine hayvanseverler bu duruma tepki gösterdi. Tepkilere destek verenler kadar karşı çıkanlar da oluyor tabii.

Sosyal medyada “hayvanseverler her şeyi abartıyor” diyen kişilere denk geldim. Düşünce ve ifade özgürlüğüne sonsuz saygım var. İsteyen istediğini düşünmekte ve bunu özgürce ifade etmekte serbesttir.

Ama önce araştırıp öğrenmek, daha sonra fikir üretmek bana göre en doğrusu.

En azından, “hayvanseverler havai fişeklere neden durup dururken karşı çıkıyor acaba” diye meraklanıp sorgulamak lazım.

***

Ben daha önce de hava fişeklerle ilgili araştırma yapıp, köşemde yazmıştım ama araştırmaya üşenenler için bir kez daha zararlarını sıralamak isterim, okuyun sonra kararınızı verin:

  • Havai fişekler en başta insan sağlığına zararlı. Öncelikle yaralanmalara neden olabiliyor.

  • Havai fişek gösterileri sırasında, havada asılı kalan yüksek seviyedeki partikül maddeler (SPM), göz, boğaz ve burun problemlerine; baş ağrısına ve zihinsel keskinliğin azalmasına neden olabilir. Ayrıca, sinir sistemi, kalp veya solunum problemleri olan kişilerde daha ciddi etkileri olabilir. Alerjisi veya öksürüğü olan kişiler için sorun yaratabilir.

  • Yüksek gürültü seviyeleri ise huzursuzluk, yüksek tansiyon, geçici veya kalıcı işitme kaybı ve uyku bozukluklarına neden olabilir.

  • Hayvanlara olan zararları ise şöyle:

İşitme organlarına fiziksel hasar verir: Birçok hayvanın işitmesi insanlara göre çok daha hassastır ve 190 desibele kadar çıkabilen havai fişek patlamaları işitme güçlüğü ve kulak çınlamasına neden olabilir. Köpeklerin silah sesleri gürültüsüne yakınlığı nedeniyle geri dönüşü olmayan işitme kaybına maruz kaldıkları bilinmektedir.

Korku ve strese yol açar: Beklenmedik, öngörülemeyen yüksek seslere tekrar tekrar maruz kalmak birçok hayvanda fobiye neden olabilir ve gelecekte yüksek seslere karşı panik reaksiyonlarını artırabilir. Evcil hayvanların evden kaçıp kaybolma nedenleri arasında havai fişek gösterileri de vardır.

Kimyasal zararlar: Tıpkı insan sağlığına verdiği zararlar gibi havai fişeklerin açığa çıkarttığı kimyasallar hayvan sağlığını da riske atar.

Kuşlarda ölümlere neden olur: Havai fişeklerin gürültüsü kuşlarda taşikardiye ve korkudan ölüme neden olabilir. Kuşların bulundukları yerleri geçici veya kalıcı olarak terk ettikleri bu nedenle yuvadaki yavruların hayatını kaybettiği ve ayrıca havai fişekler nedeniyle panik olan kuşların binalara çarptığı vakalara da rastlanmıştır.