Anadolu’daki bilinen en eski uygarlık olan Luviler hakkında bilgi düzeyimiz çok az. Bizzat Atatürk tarafından çürütülmüş olan ‘Mu Uygarlığı Palavrası’ bile daha çok biliniyor, Türkiye’de. Oysa, özellikle Ege, Marmara ve Akdeniz Bölgelerinde yaşayan ve ‘çevrelerini aydınlatan’ insanlar, Luvilerin torunları olabilir.
‘Işık İnsanları’ Luviler
İlk kez Prof. Dr. Bilge Umar’ın kitaplarından tanıdığım Luvilerin tarihi M.Ö. 7000’lere kadar uzanıyor. Ancak, bilim dünyası tarafından 1946’dan sonra tanınmaları nedeniyle, önemi ve değeri henüz yeterince anlaşılmamış veya anlaşılmak istenmemiş.
Anadolu’da kurulmuş Truva, Likya, Lidya, Frigya, Karya, Mysia gibi uygarlıklar, Luvi uygarlığının uzantıları…
Luviler ışıklarını Minos uygarlığı ile Girit’e, Etrüsk uygarlığı ile bugünün İtalya’sına, Pelasg uygarlığı ile bugünün Yunanistan’ına ve buralardan tüm Avrupa’ya taşımışlar. Luvilerin dili Luvice, Hititçe ile birlikte Hint-Avrupa dil grubunun kökenini oluşturuyor. Avrupa’da yer alan birçok tarihi kentin, ırmak ve dağların adları Luvice kökenli, özellikle ‘assa, assos, anda, anthos’ bitişli olanlar.
Anadolu tarihinin yeni baştan yazılması gerektiğini söyleyen İsviçreli jeoarkeolog Eberhard Zangger’e göre: “Luviler tarihte hak ettikleri yeri aldığında, günümüzde Grek medeniyeti üzerinde yükseldiğini düşünen Avrupa’nın, aslında Luvi medeniyeti üzerinde yükseldiği görülecek.”
Luvilerin Aleviler ve Tevrat'ta geçen Levi halkı ile ilişkili olduğunu öne süren hipotezler de araştırmaya değer.
Ali Haydar Aksakal - ‘Luviler ve Büyük İyonya’
Manisalı araştırmacı, yazar ve dağcı Ali Haydar Aksakal ağabeyim, yeni piyasaya çıkan ‘Luviler ve Büyük İyonya’ kitabı için bir sunum yazmamı rica edince, sevinerek kabul ettim. Çok beğendiğim kitapta, Luviler dışında Büyük İyonya, Truva, Hititler, Lidya, Etrüskler, Likya, Frigya, Mysia uygarlıkları da anlatılıyor. Bandırma’daki antik Daskyleion Kenti ile ilgili bölüm çok ilgi çekici. Kitaptan Kybele, Afrodit, Apollon, Artemis gibi tanrı ve tanrıça; Pelops ve Tantalos gibi kral isimlerinin de Luvice olduğunu da öğreniyoruz.
Sefa Taşkın –‘Luviya’ ve ‘Tek Tarih’
Bu arada Bergama’nın önceki belediye başkanlarından Sefa Taşkın’ın dört ciltlik ‘Luviya’ (Arkeoloji ve Sanat Yayınları) eserlerini inceleme fırsatı buldum ve hayran kaldım. Kitaplar sırasıyla ‘Batı Anadolu ve Ege'nin İ.Ö. 2. Binyıl Tarihi'ne Yeni Bir Bakış; Orta, Güney ve Güneydoğu Anadolu'nun İ.Ö. 3.- 2.- 1. Binyıl Tarihi'ne Yeni Bir Bakış; Luvi Dili ve Hint-Avrupa Dillerine Farklı Bakışlar, Anadolu'da İ.Ö. 2. Binyıl Dilleri ve Türevleri; İ.Ö. 2. Binyılda Anadolu'da Hitit ve Luvilerin Dinsel İnançları ve Tanrılarına Bir Bakış’ adlarını taşıyor.
Bilimsel düzeyi son derece yüksek olan kitaplarda, ‘Tek Tarih’ başlıklı köşe yazımda önerdiğim anlayışa uygun biçimde Luviler, tarih, arkeoloji, din ve kültür gibi farklı yönlerde, ayrıntılı ve başarılı biçimde incelenmiş. “Sefa Bey’e nasıl ulaşır, kafamdaki soruları sorabilirim?” diye düşünürken, sınıf arkadaşım Prof. Dr. Kamil Okyay Sındır’ı aradım; “Sefa Bey kayınvalidemin kardeşi olur” yanıtı, büyük sürpriz oldu. Sefa Bey’le yaptığımız bir saati aşkın telefon görüşmesinde çok şey öğrendim, görüşmelerimiz sürecek, sanırım.
‘Luvilerin Torunları’ kimler?
Türkiye’nin nüfusa göre en çok kitap okunan illeri sırasıyla şöyle: Ankara, İstanbul, Eskişehir, İzmir, Tunceli, Muğla, Çanakkale, Karabük, Kocaeli ve Kırklareli… Çok kitap okunan bölgelerle, seçimlerde dogmatik ve ırkçı düşüncelere prim vermeyen bölgelerin haritaları neredeyse birebir örtüşüyor. Bir çok farklı yönleri olsa da, zor günlerde ayrıntıları bir yana bırakıp birleşen, dayanışma sağlayan bu insanlar, ‘Işık İnsanları’ Luvilerin kültürünü mü sürdürüyorlar, yoksa?
“Türk çocuğu atalarını tanıdıkça, daha büyük işler yapmak için kendinde kuvvet bulacaktır” diyen Atatürk’üz aziz hatırası önünde saygı ile eğilelim.
