Yerleşik nüfusu 500 binin üstünde olsa da gün içerisinde 1 milyonu aşkın insanı ağırlayan, görkemli geçmişiyle insanı büyüleyen Konak; Amazon, Luvi, Leleg, İyonya, Lidya, Pers, Helen, Roma, Emevi, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı geçmişi ile sözcüğün tam anlamıyla 'kadim' bir İzmir ilçesi

8500 yıllık tarihiyle hala saçıyor ışığını… Farklı uygarlıkların soluk alıp verdiği, 112 mahalleli/çok kimlikli bu kent, önceki başkanlardan birinin tanımıyla 'İhtişam galerisi'dir.

Biz ne kadar anlatmaya çalışsak da eksik kalır. İzmir’in yönetsel, sanatsal, kültürel ve ticaret merkezi olmasının yanında çok önemli bir turistik gezi bölgesidir. Basmane’yi anlatmadan önce size  yıllar öncesindenmini bir Kestelli / 838 Sokak anısı…

60’lı yıllarda Köprübaşı’dan  yaz tatili için Kestelli Caddesi/ 838 Sokak’taki teyzemlere gelir bir aydan fazla kalır, teyzeoğlum Nedret ile Kemeraltı’nı sokak sokak arşınlar, 848 Sokak’taki Çocuk Kütüphanesi’ndeki kitapların büyülü dünyasına dalar, bilmediklerimizi öğrenir, mutlu olurduk. Sokağımızdaki Naturzade Camisi’ndeki Mehmet Hoca’dan aldığımız dersleri ve ezberlediğimiz duaların çokluğunu tahmin edemezsiniz. Bugünkü 100. Yıl Anı Evi, ( Yemişçizade Konağı ) o günlerde Leman ablamın okuduğu kız ortaokuluydu.  Çıkmaz sokak olduğu için/ trafik derdi olmadığından arkadaşlarımızla çift kale maçlar yapardık sık sık. Haftada bir ya da iki, sokağın girişindeki Doğan Açık Hava Sineması’nda Göksel Arsoylu/ Ayhan Işıklı/ Muhterem Nurlu filmler izlediğimizden ağlaya ağlaya eve döndüğümüz günler çok olurdu. Kolej yıllarımda ise adres bellediğim mekânlar Mezarlıkbaşı’ndaki Yeni Sinema ile Tilkilik’teki Lale Sineması’ydı.  

SMYRNA AGORASI

Yıllar sonra da 1308 Sokak’ta bulunan Konak İş Eğitim Merkezi’nde zihinsel engelliler öğretmenliği yapacak ve daha iyi tanıyacaktım bu bölgeyi. Tarihle iç içe olan bu bölgeye gelince… Mezarlıkbaşı’ndaki katlı otoparkın yanındaki Smyrna Agorası, iyiki Antik Çağ hazinelerinden bir kültür mirası olarak bugünlere kalmış. Yaz-kış canlılığını sürdürüyor. Helenistik Dönem’de inşa edilmiş olan sütunlu galerilerle çevrili/geniş avlulu Smyrna Agorası’ndaki Sabetay Sevi Evi de bölgenin zenginliklerinden…
Bir zamanlar orta ve üst sınıf ailelerin yaşadığı tarihi Basmane, çok kültürlülüğün ve kent kültürünün beşiği kabul ediliyor. Hem kendi başına semt, hem Tilkilik-Altınpark, hem Pazaryeri,  hem Agora hem de Namazgâh… Agora’nın karşısında bulunan Hürriyet Anadolu Lisesi’nin önünden ilerleyecek olursak karşımıza Agora Parkı çıkıyor. Hemen arkasında Namazgâh Hamamı, Namazgâh  Kurşunlu Camisi, Kemal Atatürk Ortaokulu bulunuyor. Bu sokak, Tarık Sarı’nın adını taşıyor. Aşevi ve kadın danışma merkezi karşısındaki  sokağın  adı ‘ Patlıcanlı ‘ adını taşıyor. (806 Sokak ) Agora Semt Merkezi, sokağa girişin hemen solunda bulunuyor. Yanındaki üç taş ev ile birlikte yıllara meydan okuyorcasına dipdiri ayakta… Üşenmeden yokuşun sonuna kadar gidin ve solunuza düşen 793 Sokağı izleyerek ilerleyin. Sağınıza bakacak olursanız, Kadifekale ile Smyrna Agorası arasındaki yamaçta yer alan 2 bin yıllık antik tiyatroyu göreceksiniz.

MUTLAKA ZİYARET EDİN

Basmane gezinize, Basmane Garı’nı arkanıza alıp Çorakkapı Camisi’nin bulunduğu yerden içeri girerek de başlayabilirsiniz. Anafartalar Caddesi adını taşıyan bu yolun hemen sağında  tarihi Sadık Bey Oteli’yle başlayan, Anadolu-Suriye ve Afrika kokan 'Oteller Sokağı' yer alıyor. 1296 Sokak… Otellerin özelliği şu: Her biri konut olarak inşa edilmiş. İhtiyaç nedeniyle sonradan otele dönüştürülmüş.
1297 Sokak’ta Şeyh Bedrettin Türbesi ile Fettah Camisi’ni göreceksiniz. 1298 Sokak’ta Sudan ve Somali atmosferli kahve, Kadın Müzesi ve 2022’de hizmete giren Sanathane  bulunuyor. 1299 Sokak ise Basmane Semt Merkezi’ne ev sahipliği yapıyor. Semt merkezlerinin bulunduğu muhteşem konakları lütfen ziyaret edin.

Çorakkapı Camisi önüne gelip yeniden Anafartalar’a giriş yaptığınızda sağınızdaki tarihi Basmane  Polis Karakolu’nu  farkedeceksiniz.Mimarisi en az konaklar kadar etkileyici. Elin oğlu geçmişte ev ve işyeri yaparken  ressam titizliğiyle çalışmış belli ki… Sırasıyla tarihi Basmane Fırını (Muzafferiyet-i Milliye Fırını) yanıbaşındaki tarihi Altınpark Kıraathanesi, Altınpark Arkeolojik Kazı Alanı, üç beş adım ötedeki Şehit Fethibey Ortaokulu ve karşısındaki Radyo ve Demokrasi Müzesi’ni göreceksiniz. O ahşap kasa radyolar için Radyo ve Demokrasi Müzesi defalarca ziyaret edilir doğrusu. Geri dönüp köşedeki eczaneden start aldıktan sonra Anafartalar Caddesi seferine devam edebilirsiniz. Soldaki 961 Sokak’ta Mahrouseh Tatlı bulunuyor. Suriye tatlılarını tatmak istiyorsanız… Lotus Garden Oteli biraz ötesinde…

RESTORE EDİLDİLER

Altınordu Mahallesi Muhtarlığı, cadde üzerinde yer alıyor. Mumyakmaz Camisi yanındaki sokak/ 966 Sokak, kent doktoru olarak da bilinen Orhan Beşikçi’nin adını taşıyor. Basmane hakkında her türlü bilgi ondan soruluyor. Tarihi Emniyet Cafe de Anafartalar Caddesi’nin önemli dinlenme adreslerinden… Önceleri otelmiş burası. Atamız, İzmir’e geldiğinde burada kalıyormuş. 1298 Sokak karşısındaki Kıllıoğlu Hamamı'nın restorasyonu sürüyor.
 Manav, bakkal, pastane, meyhane, kahvelerin bulunduğu bu caddede yazın yanmak, kışın üşümek yok. Sudanlı, Somalili dostlarımızın çokluğuna tanık olacaksınız yürürken. 945 Sokağın köşesinde bulunan Tevfik Paşa Oteli (Paşa Konağı Oteli), Hatuniye Camisi ve meydanını selamlar gibi… Bu meydan, belli günlerde ikinci el pazarı olarak hizmet veriyor semtin az gelirli ve yoksullarına… Selluka Hostel ile Altınordu Kahvesi, Tevfik Paşa’nın hemen karşısında… Acıktıysanız Kelle Halil, kebap için bilinen bir adres… Öz Malatya Oteli ve yanındaki oto yıkamanın bahçesi Afrikalıların adresi olmuş gibi. Yer gök karaderili vatandaş kaynıyor burada… Otelin hemen yakınındaki köşede Müftü Rahmetullah Konağı bulunuyor. Paşa Konağı’nın yanından (945 Sokak) yukarı doğru çıkarken sol köşe Dönertaş Sebili. Sağdaki bakımsız ara sokakta Tarık Dursun K.’nın çocukluğunu yaşadığı evi göreceksiniz. Altınordu Spor Kulübü’nün lokali ile yeni restore edilmiş olan sarı renkli Carfi Konağı da 945 Sokağın çıkmazında. Bu sokak ve civarındaki görkemli konaklar restore edilip, büyükşehir belediyesinin birimlerine ev sahipliği yapıyor şimdi. Basmane ayağa kalkıyor kısaca! Sağ olsun Tarkem ile Büyükşehir Belediyesi…

YILDIZLAR GEÇİDİ GİBİ

945 Sokak, yıldızlar geçidi gibi… 956 sokağa girdiğinizde solunuza düşen kuran kursunun karşısında sanki gizlenmiş gibi duran kiremit kırmızısı renkli bir mezarlık göreceksiniz. Bakımsız mı yoksa gizleniyor mu anlamak zor. Emir Sultan Türbesi, 949 Sokak’ta bulunuyor. Her Cuma kıpır kıpır burası… Varsıllar yemek veriyormuş mahallenin yoksullarına… Merkez Şeyh Cami ve Yıldırım Kemal Bey İlkokulu da bu bölgede. Bölgenin adı Pazaryeri… Caminin bulunduğu sokakta  mor renkli, küçücük / altıgen  mimariye sahip bir konut bulunuyor. İki odalıymış galiba… Arslan Kapani, Süha Baykal, Ali Galip gibi varsıl İzmirlilerin evleri bulunuyormuş burada. Kitap tutkunuysanız, Anafartalar’a inin, 943 Sokağa girip Fersuden Sahaf’a gidin. Her türlü kitabı bulacağınıza emin olun. Yolun sonundan sağa girin; 941 Sokağa…  Sağınıza düşen üç konutu hayranlıkla izleyeceksiniz. Ardından Mavi Kortejo’yu göreceksiniz. Bölgedeki beş kortejodan biri… Diğerleri Antikhan Otel ve Manisa- Akhisar Oteli olarak hizmet veren  binalar. Kortejo, avlu anlamına geliyor. 1492’de İspanya’dan kopup gelen Sefarad Yahudilerinin yaşadıkları geniş avlulu toplu yaşam evleri. Ünlü Dario Moreno çocukluğunu bu kortejolarda yaşamış. Tevfik Paşa Hamamı ile diğer iki hamam da bu kortejoların  bulunduğu bölgede…

BAŞKA BİR TABLO BEKLİYOR

Çorakkapı Camisi’nin solundaki 1272 Sokağa girecek olursanız bir başka Basmane tablosuyla karşı karşıya geleceksiniz. Şakir Bey Aşevi’nin karşısına düşen çıkmaz sokaktaki otoparkta gördüğüm manzara ürkütücüydü. İkiz evler diye bilinen konut kalıntıları ha çöktü ha çökecek gibi duruyordu. İlgililerin dikkatine sunmuş olalım…
Aziz Vukolos Kilisesi/ Basın Müzesi’ne çıkan 1270 Sokağın bakımsızlığı, 1274 Sokağın ise yoksulluğu içimizi burkarken 960 Sokağa Prof. Dr. Alim Şerif Onaran’ın adının verilmiş olması ise sevindirici! Hemen belirtmiş olalım, Rum Ortodoks Kilisesi olan Aziz Vukolos, şimdi harikulade bir kültür merkezi olarak hizmet veriyor. Kumrulu Mescid ile Abdullah Efendi Camisi de bu bölgede… Kumrulu Mescid’in hemen arkasında da Park Sahaf bulunuyor.
1270 Sokak’taki Suriyeli berbere ne vakit uğrasam dükkân müşteriden geçilmiyor. Diğer berber dükkânlarında sükûnet hükmünü sürdürüyorken Prens Erkek Kuaförü ise dolu dolu...Bir başka bilgi… Karakola gidip bir komiserle konuştum. Tek bir Afrikalı; ne gasp ne cinayet ne yaralama ne de herhangi bir adli olaya karışmış bugüne değin. Her renge ev sahipliği yapan Basmane’yi görmediyseniz, kayıptasınız!